13.09.2018 tarihli ve 30534 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Cumhurbaşkanı Kararı (“Karar”) ile Türkiye’de yerleşik kişilerin menkul ve gayrimenkul mallarına ilişkin yapacakları sözleşmelerin bedellerinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin, döviz cinsinden kararlaştırması yasaklanmıştır.
Karar hakkında detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Karar ile Hazine ve Maliye Bakanlığınca önümüzdeki günlerde açıklanması beklenen bazı durumların söz konusu yasağın kapsamı dışında tutulacağı belirtilmiştir. Geçtiğimiz günlerde sunulan tebliğ taslağı uyarınca söz konusu yasak ile ilgili detaylar ve istisnalar aşağıdaki gibidir
YENİ DÜZENLEME KİMLERİ KAPSAMAKTADIR?
Kararda yer alan Türkiye’de yerleşik kişiler; yurt dışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahibi Türk vatandaşları dahil Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek ve tüzel kişileri ifade etmektedir.
Ayrıca taslak metin çerçevesinde Türkiye’de yerleşik kişiler ifadesi genişletilmiştir. Buna göre Türkiye’de yerleşik kişilerin
yurt dışındaki şubeleri, temsilcilikleri, ofisleri, irtibat büroları,
işlettikleri veya yönettikleri fonlar,
yüzde elli ve üzerinde pay sahibi oldukları şirketler ve
doğrudan ya da dolaylı olarak sahibi olduğu şirketler de Türkiye’de yerleşik kişi olarak değerlendirilecektir.
DÖVİZ ÜZERİNDEN YAPILAN SÖZLEŞMELER HAKKINDA GETİRİLEN YASAĞIN İSTİSNALARI NELER OLACAK?
1. GAYRİMENKUL SATIŞ VE KİRALAMA SÖZLEŞMELERİ
Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında yapacakları gayrimenkul satış ve kiralama sözleşmeleri, yasak kapsamında değerlendirilecektir.
Buna göre, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden doğan diğer ödeme yükümlülüklerinin, döviz cinsinden ya da dövize endeksli olarak kararlaştırılması yasaklanmıştır.
Gayrimenkul satış ve kiralama sözleşmeleri bakımından herhangi bir istisna söz konusu değildir.
2. İŞ SÖZLEŞMELERİ
Her ne kadar, Türkiye’de yerleşik kişilerin iş sözleşmeleri Karar kapsamında döviz yasağına tabi tutulmuşsa da, yurt dışında ifa edilecek işler yasağın istisnasını oluşturmaktadır.
Bu kapsamda Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında görecekleri işleri düzenleyen iş sözleşmelerinden doğan ödeme yükümlülükleri ve sözleşme bedelleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılabilir.
Türkiye’de yerleşik olsalar da Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayan kişilerin taraf olduğu iş sözleşmeleri de yine yasak kapsamı dışında değerlendirilmelidir.
3. DANIŞMANLIK VE ARACILIK DAHİL HİZMET SÖZLEŞMELERİ
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayan kişilerin taraf olduğu hizmet sözleşmeleri,
İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler* ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler** kapsamındaki hizmet sözleşmeleri,
Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında gerçekleştirecekleri faaliyetleri düzenleyen hizmet sözleşmeleri döviz yasağı kapsamına girmeyecektir.
Bu bağlamda, yukarıda sayılan hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden doğan diğer ödeme yükümlülüklerinin, döviz cinsinden ya da dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür. Bunlar dışında kalan danışmanlık ve aracılık dahil hizmet sözleşmeleri ise yasak kapsamında değerlendirilmelidir.
* 27.01.2005 tarihli ve 25709 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İhracat:2005/2 sayılı tebliğin
5.maddesinde sayılan satış ve teslimlerdir.
** 488 sayılı Kanunun ek 2 nci maddesi ve 492 sayılı Kanunun ek 1 inci maddesi çerçevesinde
belirlenen ve vergi, resim ve harç istisnasından yararlandırılan hizmet ve faaliyetlerdir.
4. ESER SÖZLEŞMELERİ
Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri eser sözleşmelerinin, döviz cinsinden ya da dövize endeksli olarak kararlaştırılması yasaklanmıştır.
Bunun tek istisnası 16.12.1999 tarihli ve 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu İle 491 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’da tanımlanan gemilerin*** inşası için düzenlenecek olan eser sözleşmeleridir.
*** Gemi: Kabotaj ve/veya kabotaj harici sularda ticari amaçla kullanılan her türlü yük, yolcu ve
açık deniz balıkçı gemileri ile özel maksatlı ve özel yapılı gemileri ifade etmektedir.
5. MENKUL SATIŞ VE KİRALAMA SÖZLEŞMELERİ
Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri menkul satış ve kiralama sözleşmelerinde ise yasak, sadece taşıt satış ve kiralama sözleşmeleri için geçerli olacaktır. Bir başka deyişle, iş makineleri de dahil olmak üzere, hiçbir taşıt satış ve kiralama sözleşmesi artık döviz cinsinden yapılamayacaktır.
Sadece 13.09.2018 tarihinden önce akdedilmiş olan taşıt kiralama sözleşmeleri yasaktan istisna tutulmuştur. 13.09.2018 tarihinden önce düzenlenmiş olan, taşıt kiralama sözleşmelerinin (iş makinesi dahil) Türk Lirasına çevrilmesi zorunlu değildir.
Bu kapsamda taşıt dışındaki tüm menkul malların satış ve kiralama sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden doğan diğer ödeme yükümlülüklerinin, döviz cinsinden ya da dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.
6. FİNANSAL KİRALAMA VE LEASING SÖZLEŞMELERİ
4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu İle 491 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’da tanımlanan gemilere ilişkin finansal kiralama ve leasing sözleşmeleri ise yasak kapsamında değerlendirilmeyecektir. Bu sözleşmelerin döviz cinsinden ya da dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar’ın 17 ve 17/A maddeleri kapsamında, yurt dışından ve yurt içinden temin edilen kredilere ilişkin yapılacak finansal kiralama ve leasing sözleşmelerinin de döviz cinsinden ya da dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.
7. KAMU KURUM VE KURULUŞLARI VE BU KURULUŞLARIN PAY SAHİBİ OLDUĞU ŞİRKETLERİN TARAF OLDUĞU SÖZLEŞMELER
Kamu kurum ve kuruluşları ve onların (doğrudan ya da dolaylı) pay sahibi olduğu, savunma sanayi sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin taraf olduğu sözleşmelerin, döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak akdedilmesi mümkündür. Üstelik bu sözleşmelerin ifası kapsamında yüklenici üçüncü kişilerle yapılacak sözleşmeler de döviz üzerinden yapılabilecektir.
Ancak bahsedilen kurum ve kuruluşlar ile şirketlerin, gayrimenkul satış ve kiralama sözleşmelerinin döviz cinsinden yapılması yasaklanmıştır.
8. BANKALARIN TARAF OLDUĞU SÖZLEŞMELER
4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetimi Kanunu kapsamında gerçekleştirilen işlemlerle ilgili olarak bankaların taraf olduğu sözleşmeler yasak kapsamı dışında tutulmuştur.
9. YABANCILARIN TÜRKİYE ŞUBE, TEMSİLCİLİK, OFİS, İRTİBAT BÜROSU YA DA TÜRKİYE'DE PAY SAHİBİ OLDUĞU ŞİRKETLERİNİN TARAF OLDUĞU SÖZLEŞMELER
Türkiye dışında yerleşik kişilerin, Türkiye şubeleri, temsilcilikleri, ofisleri, irtibat büroları ya da Türkiye’de pay sahibi oldukları şirketlerin taraf olduğu iş ve hizmet sözleşmeleri yasak kapsamı dışında değerlendirilmelidir.
10. SERBEST BÖLGELERDE YER ALAN ŞİRKETLERİN TARAF OLDUKLARI SÖZLEŞMELER
Yine Serbest Bölgede yer alan şirketlerin taraf olduğu iş ve hizmet sözleşmeleri de yasak kapsamı dışındadır. Buna göre Serbest Bölge’de yer alan şirketlerin iş ve hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden doğan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden ya da dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.
11. HAVACILIK SEKTÖRÜNDE FAALİYET GÖSTEREN ŞİRKETLERİN TARAF OLDUĞU SÖZLEŞMELER
Türkiye’de yerleşik,
Yolcu, yük veya posta taşıma faaliyetinde bulunan ticari havayolu işletmelerinin,
Hava taşıma araçlarına yönelik teknik bakım hizmeti veren şirketlerin,
Havalimanlarında, sivil havacılık mevzuatı kapsamında yer hizmetleri veren kamu ya da özel hukuk tüzel kişiliği statüsündeki kuruluşların ve bu kuruluşların kurdukları işletme ve şirketler ile sermayesinin %50’sine sahip oldukları ortaklıklarının,
Türkiye’de yerleşik kişilerle akdedecekleri gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmesi dışında kalan sözleşmelerini döviz cinsinden ya da dövize endeksli olarak düzenlemeleri mümkündür.
12. YASAK KAPSAMINDAKİ SÖZLEŞMELER UYARINCA DÜZENLENECEK KIYMETLİ EVRAKLAR
Döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak düzenlenmesi yasaklanan sözleşmelere ilişkin olarak düzenlenecek çek, senet ve poliçe dahil her türlü kıymetli evrakın da döviz cinsinden düzenlenmesi yasaklanmıştır.
13. BEDELİ KIYMETLİ MADEN VEYA EMTİAYA ENDEKSLENEN SÖZLEŞMELER
Uluslararası piyasalarda fiyatı döviz cinsinden belirlenen kıymetli madenlere veya emtiaya endekslenen, böylece dolaylı yoldan dövize endekslenen sözleşmeler de yine yasak kapsamında ele alınacaktır.
SÖZLEŞMELERİN 13.10.2018 TARİHİNE KADAR TÜRK LİRASINA ÇEVRİLMESİ ZORUNLUDUR
Döviz cinsinden ya da dövize endeksli olarak kararlaştırılmış sözleşme bedellerinin ve bu sözleşmelerden doğan diğer ödeme yükümlülüklerinin, Cumhurbaşkanı Kararı uyarınca, 13.10.2018 tarihine kadar taraflarca Türk Lirasına çevrilmesi zorunludur.
TARAFLARIN ANLAŞAMAMASI HALİNDE NE OLACAKTIR?
Taraflarca sözleşme bedeli üzerinde mutabakat sağlanamazsa;
02.01.2018 tarihinde ve öncesinde akdedilen sözleşmelerde bedeller, TCMB’nin 02.01.2018 tarihindeki efektif satış kuru üzerinden,
Bu tarihten sonra akdedilen sözleşmeler ise, sözleşme tarihinde geçerli olan TCMB efektif satış kuru üzerinden Türk Lirası’na çevrilerek hesaplanacaktır.
Belirtilen şekilde Türk Lirası karşılığı hesaplanan sözleşme bedelleri, sözleşmenin yenileme dönemine kadar uygulanacaktır.
TÜRK LİRASI KARŞILIĞI BELİRLENEN SÖZLEŞME BEDELİN ARTIRILMASINDA ÜST SINIR
Türk Lirası karşılığı belirlenen ve yenileme dönemine kadar bu koşullarla uygulanan sözleşmelere yapılacak artış oranına üst sınır getirilmiştir.
Buna göre yenileme döneminde tespit edilecek tutarlar; 02.01.2018 tarihinden, yenileme tarihine kadar TÜİK tarafından belirlenen aylık TÜFE oranları ile hesaplanan değeri geçemeyecektir.
